در میان روش های معاینه اندام های داخلی بدن انسان، آندوسکوپی (Endoscopy) جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده است. این روش درمانی، یک معاینه ایمن، در دسترس و بدون درد برای بزرگسالان و کودکان به شمار می رود. این روش تشخیصی نه تنها برای اهداف تشخیصی، بلکه در زمینه های مختلف پزشکی به منظور درمان بعدی مورد استفاده قرار می گیرد.
آندوسکوپی با استفاده از آندوسکوپ های مخصوص انجام می شود. آندوسکوپ ها سیستم های پیچیده نوری ای هستند که به پزشک اجازه می دهند با بزرگنمایی چندگانه، تصویری واضح و با کیفیت از ناحیه ای که در حال بررسی است به دست آورد. همچنین با استفاده از این روش می توان از نواحی مشکوک مواد زیستی برداشت کرد. سپس این مواد برای تجزیه و تحلیل سیتولوژیک و بافت شناسی به آزمایشگاه ارسال می شوند. نواحی مورد بررسی با دستگاه آندوسکوپی شامل ناحیه دهان، مری، معده و دئودنوم (دوازدهه) می باشد.
آندوسکوپ هایی که برای تشخیص استفاده می شوند می توانند سفت یا نرم باشند. قرار دادن آندوسکوپ انعطاف پذیر از طریق دهان وارد مری و معده بیمار می شود. توجه کنید که سیستوسکوپی از طریق دستگاه تناسلی و دستگاه ادراری وارد ناحیه تناسلی و ادراری می شود. همچنین پروب کولونوسکوپی از راه مقعد وارد کولون و روده ها می شود. در نتیجه تصویری روی مانیتور نمایش داده می شود که 60 برابر بزرگ شده است. این تصویر واضح به پزشک کمک می کند تا کوچکترین ناحیه اندام را مطالعه کند و در صورت وجود، ناهنجاری های رشدی را تشخیص دهد. با کمک این روش تشخیصی، اکنون می توان حتی سرطان را در مراحل اولیه شکل گیری آن نیز تشخیص داد این روش درمانی حتی برای جراحی بیوپسی نیز کاربرد دارد.
آندوسکوپی چگونه انجام می شود؟
برای انجام این کار، آندوسکوپ یک لوله نازک است که مجهز به دوربین و لامپ در انتهای آن است و به منظور بررسی اندام داخلی، در دهانه طبیعی بدن قرار می گیرد. برای بررسی مخاط مری و معده با هدف شناسایی شرایط پیش سرطانی و سرطانی از آندوسکوپ استفاده می شود. یکی دیگر از اهداف مهم آندوسکوپی، نمونه برداری از بافت برای بررسی بافت است.
ممکن است یک متخصص جراحی، گوارش، پروکتولوژیست، متخصص گوش و حلق و بینی یا ریه این روش تشخیصی را تجویز کند. بسیاری از پزشکان لازم است تخصصی مرتبط با این روش تشخیصی دریافت کنند تا بتوانند معاینات و تشخیص را به تنهایی انجام می دهند.
آیا آندوسکوپی عوارض دارد؟
روش تشخیصی آندوسکوپی را نمی توان مضر نامید. زیرا این روش تشخیصی بار تشعشعی بر روی بدن ندارد. این روش درمانی به ندرت با بیهوشی انجام می شود و همچنین عواقب و عوارض منفی برای سلامتی ندارد. امروزه آندوسکوپی و نمونه برداری بیوپسی دقیق ترین و امن ترین روش تشخیص سرطان در اندام های داخلی محسوب می شود. دفعات معاینه یک اندام توسط پزشک معالج تعیین می شود، زیرا به هدف مطالعه و وضعیت بیمار بستگی دارد.
علیرغم این واقعیت که آندوسکوپی یکی از روش های ایمن درمانی محسوب می شود. موارد منع اجرای آن نیز وجود دارد. از جمله موارد منع مصرفی که آندوسکوپی برای آنها توصیه نمی شود، وجود بیماری های روانی جدی، فشار خون بالا، آنوریسم آئورت، هموفیلی و نارسایی عروق کرونر است. در صورت داشتن شرایط عمومی وخیم بیمار، این روش درمانی توصیه نمی شود.
در چه صورت آندوسکوپی توصیه می شود؟
در صورتی که تجربه ی یکی از مشکلات زیر را داشته باشید با تشخیص پزشک معالج خود می بایست آندوسکوپی انجام دهید.
- حالت تهوع، احساس تلخی در دهان و سوزش سر معده
- درد در اپی گاستر یا در سمت راست و چپ
- احساس یک جسم خارجی در ناحیه
- مشکل در بلع
- کاهش یا افزایش قابل توجه اشتها
- خروج ترشحات غیر طبیعی از مقعد
- کاهش وزن ناگهانی
همچنین، در صورت مشکوک شدن به وجود تومور در دستگاه گوارش فوقانی، یا فرآیندهای التهابی طولانی، و سایر اختلالات، آندوسکوپی اغلب به عنوان یک تست تشخیصی تجویز می شود.
انواع تست های تشخیصی تکمیلی همراه با آندوسکوپی
ممکن است آندوسکوپی همراه با دیگر تست های تشخیصی تجویز شود. این آزمایش ها شامل:
- کولپوسکوپی – بررسی وضعیت دهانه رحم و واژن.
- آرتروسکوپی – بررسی مفاصل.
- هیستروسکوپی – بررسی حفره و دهانه رحم.
- گاستروسکوپی – بررسی آسیب شناسی دستگاه گوارش.
- کولونوسکوپی – بررسی وضعیت روده بزرگ و ناحیه مقعد.
- فیبروم هیستروسکوپی – بررسی وضعیت دهانه رحم.
- سیستوارتروسکوپی – تشخیص کلیه ها، مثانه و حالب.
- آندوسکوپی کپسولی – روشی بدون درد و کم تهاجمی برای بررسی روده های بزرگ و کوچک.
- سیگموئیدوسکوپی – تشخیصی که به شما امکان می دهد وضعیت رکتوم را تجزیه و تحلیل کنید.
- آندوسکوپی نازوفارنکس از طریق بینی انجام می شود و نیازی به آمادگی ندارد. این روش پولیپ ها، تومورها، علل خونریزی را نشان می دهد.
آندوسکوپی کپسولی چگونه است؟
آندوسکوپی کپسولی فقط برای معاینه روده کوچک است. کپسول یک دستگاه مینیاتوری با دوربین فیلمبرداری داخلی است که توسط بیمار بلعیده می شود. دوربین فیلمبرداری در حین عبور از روده با فرکانس 2 فریم در ثانیه تصویری را می گیرد و به محیط خارجی منتقل می کند و پس از آن پزشک با استفاده از یک برنامه خاص تصاویر دریافتی را مشاهده و آنالیز می کند.
سوالات متداول آندوسکوپی
1-آندوسکوپی چقدر طول می کشد؟
انجام تست آندوسکوپی بین 15 تا 30 دقیقه طول می کشد. اما در نظر داشته باشید که ممکن است قبل از تست نیاز باشد که فرآیند بیهوشی یا خواب عمیق یا حتی بی حسی وریدی برای احساس آرامش بیشتر بیمار انجام شود.
2-قبل از آندوسکوپی چه بخوریم؟
تا 4 ساعت قبل از آندوسکوپی چیزی میل نکنید و ناشتا باشید. همچنین از 8 ساعت قبل از آندوسکوپی غذای سنگین و جامد مصرف نکنید و نهایت کمی آب یا در صورت افت قند کمی آب و شکر می توانید مصرف کنید. در حین آندوسکوپی مقداری هوا وارد معده می شود که جدار معده بهتر بررسی و مشاهده شود.
3-مراقبت بعد از آندوسکوپی چیست؟
بعد از آندوسکوپی رانندگی نکنید. همچنین بهتر است 1 الی 2 ساعت بعد از آندوسکوپی در کلینیک یا مرکز درمانی مورد نظر بمانید. همچنین اگر علائم خفیفی از تهوع ، گلودرد یا احساس گاز در معده داشتید نگران نباشید و غذای سنگین میل نکنید. بهتر است بعد از آندوسکوپی یک شب در منزل استراحت کنید و کارهای مهم خود را به روز بعد از آندوسکوپی بسپارید.
4-آیا آندوسکوپی از روده انجام می شود؟
خیر آندوسکوپی برای روده انجام نمی شود و برای این کار کولونوسکوپی تجویز می شود. در مواقع خاص برای بررسی دقیق روده کوچک از آندوسکوپی کپسولی استفاده می شود.