شقاق مقعدی یکی از مشکلات پزشکی رایج است که هر کسی ممکن است به آن مبتلا شود. با این وجود دانستن علت شقاق مقعدی بسیار مهم است چرا که در پیشگیری و همچنین فرایند درمان می تواند کمک زیادی به بیمار کند. ما در این مطلب قصد داریم به صورت ویژه به علت ایجاد شقاق مقعدی بپردازیم و مهمترین دلایل بروز این مشکل را بررسی نماییم.
شقاق مقعدی در واقع یک بریدگی یا شکاف در پوست مقعد می باشد. به دلیل وجود فشار مداوم روی این پارگی (ناشی از دفع مدفوع) روند بهبودی آن گاهی بسیار طولانی می‌شود و یا با مشکل جدی روبه رو می گردد. بنابراین بهبودی شقاق مقعدی نیازمند توجه ویژه و اقدامات درمانی مناسب است. علت ایجاد شقاق و شکاف مقعدی به چندین عامل مختلف بر می گردد که مهمترین آنها به شرح زیر است:
اسهال مداوم و طولانی شایع‌ترین علت شقاق مقعدی
اسهال طولانی مدت شایع ترین علت ایجاد شقاق می باشد. اسهال موجب حرکات شدید روده می شود که ناحیه مقعد را تحت فشار قرار می دهد. همچنین اسهال باعث خشکی پوست مقعد می‌گردد. از طرفی بیمار به دفعات زیاد مجبور به پاک کردن ناحیه مقعد می شود که احتمال خراش پوست ناحیه مقعد را افزایش می دهد. بنابراین اسهال طولانی به شدت زمینه ترک خوردگی پوست و ایجاد شقاق مقعدی را بالا می برد.
مدفوع سفت و خشک عامل شقاق مقعدی
دچار شدن به یبوست و همچنین کمبود سبزیجات و میوه در رژیم غذایی بیمار به همراه نوشیدن کم مایعات منجر به شکل گیری مدفوع خشک و بزرگ می شود. که هنگام دفع به پوست مقعد آسیب می‌زند. بنابراین داشتن یک رژیم غذایی متعادل هم در پیشگیری و هم در درمان شقاق موثر است و می تواند مانع بازگشت شقاق مقعدی گردد.
بارداری و زایمان می تواند علت شقاق مقعدی باشد
بارداری می تواند علت شقاق مقعدی در برخی از خانم ها باشد. تغییرات هورمونی، کاهش فعالیت، فشار اضافی به عضلات لگن، تغییر رژیم غذایی، افزایش فشار خون و … اتفاقاتی هستند که در بارداری روی می دهند و می توانند زمینه ایجاد شقاق را ایجاد نمایند. همچنین در طول زایمان واژینال ماهیچه های لگن و مقعد دچار کشش و فشار شدید می شوند که در برخی افراد منجر به شقاق مقعدی می گردد.
افزایش هورمون پروژسترون در دوران بارداری اختلالات گوارشی را به همراه خواهد داشت. همین اختلالات منجر به بروز یبوست و در نهایت بروز شقاق مقعدی می شود.
بیماری های جنسی (STC)
علت شقاق مقعدی می تواند ابتلا به برخی از بیماریهای مقاربتی مانند HIV، تبخال و سیفلیس باشد. باکتری سیفلیس هنگام ورود به پوست زخمی را ایجاد می‌کند که اگر در ناحیه مقعد باشد منجر به شقاق می شود. همچنین برخی از داروهای که برای درمان HIV تجویز می شوند می توانند موجب اسهال یا یبوست شوند که خطر ایجا شقاق را افزایش می دهد. از طرفی خود HIV موجب التهاب و ضعف عضله مقعدی می‌گردد.
عدم فعالیت جسمی
فعالیت کم بدنی نیز می تواند علت شقاق مقعدی باشد. انجام ورزش منظم هم موجب تقویت عضلات بدن می شود و هم حرکات روده را منظم می سازد. از طرفی در افراد درگیر شقاق انجام ورزش با افزایش جریان خون سرعت و امکان ترمیم زخم را بیشتر می نماید.
به تاخیر انداختن اجابت مزاج
به تاخیر انداختن مداوم اجابت مزاج به مرور زمان منجر به تضعیف سیگنال های هشدار دهنده در این زمینه می شود. از طرفی با دفع دیر هنگام، آب بیشتری از مدفوع توسط روده بازجذب می شود. سپس مدفوع خشک تر و حجیم تر می گردد که هنگام دفع می تواند به پوست مقعد آسیب برساند.
عدم رعایت بهداشت مقعد
علت شقاق مقعدی در برخی افراد می تواند عدم رعایت بهداشت مقعد باشد. درست پاک نکردن مقعد، استفاده از دستمال توالت نامناسب (زبر و عطری) و همچنین استفاده از آب خیلی سرد یا داغ برای پاک کردن مقعد زمینه را برای ایجاد شقاق فراهم می کنند.
سرطان و بیماری التهابی روده
بیماری التهاب روده (IBD) جزء علل شایع هم در شقاق مقعدی و هم در هموروئید است چرا که موجب اسهال طولانی مدت می‌گردد. از طرفی سرطان کارسینوم سلول سنگفرشی در مقعد منجر به عوارض مختلفی از جمله زخم و شقاق می شود.
جمع بندی
خوشبختانه تعداد زیادی از عواملی که علت شقاق مقعدی هستند یا در تداوم آن نقش دارند به سادگی قابل مدیریت و پیشگیری می باشند. به همین دلیل با شناخت عوامل ایجاد کننده شقاق و برطرف کردن آنها تا حد زیادی می توان مانع بروز این مشکل شد. اما توجه کنید که بیماران مبتلا به شقاق مزمن اکثر نیاز به درمان های قوی تر و هزینه بردارتر می باشند. ممکن است تگ شقاق به قدری عمیق و کهنه باشد که نیاز به لیزر شقاق یا عمل جراحی شقاق به منظور اسفنکتروتومی و براشتن زائده شقاق باشد.