شقاق و فیستول مقعدی هر دو وضعیت هایی هستند که موجب درد و ناراحتی در ناحیه مقعد می شوند. بنابراین برخی از علائم آنها مشابه است. با این وجود تفاوت شقاق و فیستول از لحاظ نحوه بروز و درمان بسیار متفاوت است. در نتیجه باید توسط پزشک متخصص تشخیص داده شوند تا مسیر درمانی درستی برای آنها پیش گرفته شود. ما در این مطلب در مورد تفاوت شقاق مقعد با فیستول از لحاظ بافت شناسی، نحوه بروز و درمان بحث خواهیم کرد.
تفاوت شقاق و فیستول در ساختار
تفاوت شقاق و فیستول در شکل ظاهری آنها بسیار مشهود است. شقاق یک ترک یا پارگی در مقعد است که موجب علائمی چون خارش، درد، سوزش و خونریزی می شود. اما فیستول یک کانال اضافی است که داخل مقعد را به قسمت های دیگر بدن مانند واژن و یا سطح پوست باز می‌کند. در واقع فیستول یک مسیر جدید ایجاد می نماید که از قبل وجود نداشته است. فیستول مقعدی با علائمی مثل ترشح و خونریزی و درد و مشاهده سوراخ در نزدیکی مقعد تشخیص داده می شود.
تفاوت درمان شقاق با درمان فیستول در این است که شقاق در مراحل اولیه نیاز به جراحی ندارد و با مصرف آب، مایعات، فیبر و داروی مسکن درمان می شود.
تفاوت شقاق و فیستول در نحوه ایجاد
دیگر تفاوت شقاق و فیستول در نحوه ایجاد آنها است. شقاق غالبا در اثر یک تروما یا فشار ناگهانی (زایمان، بارداری، جسم خارجی) و یا بروز بیماری هایی چون اسهال طولانی مدت، بیماری التهابی کولون، اچ آی وی و یبوست مزمن ایجاد می شود.
در حالی که عمده ترین عامل ایجاد فیستول مقعدی بروز آبسه و عفونت در ناحیه مقعد است. با پیشرفت آبسه و عمیق شدن آن یک تونل یا کانال ایجاد می شود. از دیگر عوامل ایجاد کننده فیستول می توان به سرطان، بیماری کرون، پرتو درمانی و داشتن سابقه جراحی روده اشاره نمود.
تفاوت شقاق با فیستول در علائم
بروز درد، خونریزی و ناراحتی به خصوص در هنگام اجابت مزاج (در ناحیه مقعد) از جمله علائم مشترک شقاق و فیستول است. با این وجود تفاوت شقاق و فیستول را می‌توان در سایر علائم مشاهده نمود.
برای مثال علائمی چون تب، عفونت، بی اختیاری (نشت مدفوع از فیستول) بیشتر در فیستول مقعدی دیده می شوند. اگر فیستول به واژن باز شده باشد شاهد عفونت واژن خواهیم بود.
معمولا زخم شقاق منجر به بروز اسپاسم و تنگی مقعد به خصوص در حین حرکت مدفوع بر روی زخم می شود.
تفاوت و شباهت در تکنیک های تشخیصی
با وجود تفاوت شقاق و فیستول از لحاظ ظاهر و نحوه ایجاد اما برخی از تکنیک های تشخیص آنها مشابه است، مانند: معاینات فیزیکی (معاینه دیجیتال رکتوم و بررسی علائم ظاهری)، بررسی سوابق پزشکی و انجام آزمایشاتی چون آنوسکوپی است.
آزمایشاتی مانند کولونوسکوپی، سیگموئیدوسکوپی و پروکتوسکوپی می توانند برای تشخیص دقیق تر شقاق مقعدی به کار روند. پیدا کردن آبسه مقعدی در معاینات فیزیکی تا حدود زیادی می تواند نشان دهنده وجود فیستول باشد. اگر فیستول با معاینات فیزیکی اولیه قابل تشخیص نباشد پزشک می تواند از آزمایشاتی چون: اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) ، فیستولوگرافی، MRI و سونوگرافی بهره بگیرد.
تفاوت در درمان شقاق و فیستول
تفاوت شقاق و فیستول در رویکردهای درمانی زیاد است. بنابراین مرحله تشخیص باید با دقت بالا صورت گیرد. درمان شقاق در مراحل اولیه که غیر مزمن است اغلب با درمان های خانگی، درمان های موضعی تجویزی و OTC و همچنین تنظیم رژیم غذایی قابل درمان است.
اما در مقابل فیستول درمان خانگی ندارد و نمی توان سرخود آن را درمان کرد. شقاق نیز در مراحل مزمن نیاز به درمان های پزشکی تخصصی تر مانند انواع عمل جراحی شقاق، لیزر شقاق و تزریق بوتاکس دارد. در این مرحله نمی‌توان آن را با درمان های خانگی و OTC از بین برد.
مهمترین تفاوت فیستول با شقاق از لحاظ درمان این است که بر خلاف شقاق درمان های خانگی در مورد فیستول موثر واقع نمی شوند و نیاز به رویکرد درمانی حرفه ای تری دارد. اگر فیستول هنوز کامل شکل نگرفته و در مرحله آبسه باشد می توان با تجویز آنتی بیوتیک و تخلیه آبسه آن را درمان نمود. در مواردی که فیستول کاملا شکل گرفته علاوه بر آنتی بیوتیک پزشک ممکن است از تکنیک های درمانی زیر استفاده نماید:
استفاده از ستون (seton): در اینجا ستون یک ماده نرم مانند نخ جراحی یا ماده‌ای سیلیکونی و یا نایلونی است که پزشک آن را از داخل فیستول رد می‌کند. در این حالت مواد داخل فیستول که مانع بهبودی آن هستند تخلیه گشته و کانال بسته می شود.
عمل جراحی فیستولوتومی: تکنیک های مختلفی برای عمل جراحی فیستول وجود دارد مانند بستن یک طرف کانال فیستول و یا باز کردن و تخلیه کامل آن. بهتر است جراحی با لیزر پرتوان انجام شود. معمولا لیزر فیستول مقعدی برای انواع این بیماری کاربرد دارد.