شیاف گلیسیرین برای تخلیه روده، عوارض و موارد منع استفاده
شیاف گلیسیرین یکی از راه های درمانی رایج برای رفع یبوست است. در این مطلب قصد داریم درباره نحوه استفاده شیاف گلیسیرین برای تخلیه روده، میزان تاثیرگذاری آن، موارد منع مصرف و عوارض جانبی شیاف گلیسیرین بحث کنیم.
موارد مصرف شیاف گلیسیرین
شیاف گلیسیرین اغلب برای درمان یبوست حاد به صورت موقت استفاده می شود. البته در برخی موارد پزشک ممکن است آن را برای تخلیه روده قبل از شروع یک درمان اصلی یا معاینه روده مانند کولونوسکپی محدود و جراحی ناحیه مقعد و پرینه تجویز نماید.
نحوه عمل شیاف گلیسیرین
شیاف گلیسیرین از دو طریق باعث تخلیه روده می شود. اول اینکه گلیسیرین جاذب آب است. بنابراین هنگامی که در انتهای دستگاه گوارش قرار می گیرد آب را به این ناحیه جذب می کند. در نتیجه موجب نرم شدن مدفوع سفت و خشک شده می گردد که به دفع راحت تر آن می انجامد. دومین عملکردی که استفاده گلیسیرین به صورت شیاف دارد، تحریک حرکات روده است. تنظیم حرکات روده نقش اساسی در جلوگیری از یبوست و تخلیه راحت تر روده دارد.
نحوه استفاده از شیاف گلیسیرین برای تخلیه روده
قبل از استفاده از شیاف گلیسیرین باید دست ها را با آب و صابون بشویید. نوک شیاف را با آب سرد خیس کنید تا کار راحت تر شود. استفاده از آب گرم موجب نرم شدن گلیسیرین می گردد و می تواند مانع استفاده از آن شود. سپس به پهلو بخوابید و پای زیرین را راست نگه دارید و پای بالایی را خم کرده به شکم بچسبانید. شیاف گلیسیرین را به آرامی وارد مقعد کنید و باسن ها را برای چند ثانیه فشار دهید. برای جلوگیری از بیرون آمدن شیاف، حدود ۱۵ دقیقه دراز بکشید.
مدت زمان استفاده از شیاف گلیسیرین برای تخلیه روده
استفاده از شیاف گلیسیرین برای تخلیه روده نباید به صورت دراز مدت انجام شود. در واقع این روش درمانی برای رفع یبوست های کوتاه مدت و موردی به کار می رود نه برای درمان یبوست مزمن و شدید. برای موارد شدید و مزمن یبوست غالبا داروهای خوراکی تجویز می شوند که کل سیستم گوارشی را تحت تاثیر قرار می دهند. اگر یبوست بیش از یک هفته طول بکشد نباید دیگر به شیاف گلیسیرین برای تخلیه روده اتکا نمود. بهتر است برای تخلیه روده در این زمان از یک پرستار یا بهیار باتجربه در زمینه انجام تنقیه در منزل کمک بگیرید.
در نظر داشته باشید این روش درمانی فقط زمانی موثر است که مدفوع در قسمت انتهایی دستگاه گوارش سفت شده باشد. اگر مشکل در قسمت های بالاتر دستگاه گوارش باشد شیاف گلیسیرین برای تخلیه روده موثر نیست.
همچنین اگر قرار است که تحت عمل جراحی یا لیزر ناحیه مقعد و کولون قرار بگیرید و یا نیاز به انجام کولونوسکوپی دارید می توانید شب قبل از عمل از یک عدد شیاف گلیسیرین برای تخلیه روده استفاده کنید. همچنین اگر تخلیه با یک بار استفاده از شیاف طی ۳۰ دقیقه انجام نشد می توانید از شیاف دوم استفاده کنید.
گلیسیرین فقط یک کمک کننده است نه راه درمان قطعی
بروز یبوست و گرفته شدن دستگاه گوارش علل مختلفی دارد. مصرف برخی داروها، رژیم غذایی با فیبر ناکافی، کم آبی بدن، تحرک بسیار کم و برخی بیماری های دستگاه گوارش از جمله عوامل بروز این مشکل می توانند باشند. در هیچ کدام از این موارد شیاف گلیسیرین نمی تواند مشکل اصلی را رفع کند. بلکه همانطور که گفتیم فقط یک راه حل موقت تا رفع مشکل اصلی است.
استفاده از شیاف گلیسیرین چه عوارضی دارد؟
عوارض داروی شیاف گلیسرین را می توان در سه دسته عوارض شایع (معمول)، عوارض کمتر شایع و عوارض نادر قرار داد:
عوارض شایع:
- سوزش، خارش یا ناراحتی موقت در ناحیه مقعد
- احساس دفع فوری و شدید
- احساس پری یا فشار در رکتوم
- اسهال خفیف
این موارد به صورت موقت رخ می دهند و با گذشت زمان یا قطع استفاده از شیاف رفع می شوند.
عوارض کمتر شایع:
- واکنش آلرژیک موضعی
- خونریزی مقعدی جزئی
- گرفتگی خفیف شکم همراه با درد
برخی افراد به خود گلیسیرین یا مواد پایه شیاف حساسیت دارند. این حساسیت خود را به صورت قرمزی، کهیر، تورم یا خارش شدید در ناحیه مقعد نشان می دهد.
عوارض نادر:
- اسهال شدید و کم آبی بدن
- درد یا سوزش غیرقابل تحمل در ناحیه مقعد
- وابستگی روده
- واکنش آلرژیک سیستمیک
- بروز زخم شقاق مقعدی در صورت استفاده زیاد یا غلط
استفاده مکرر و طولانی مدت از شیاف می تواند موجب وابستگی روده شود. در این حالت روده برای تخلیه به یک محرک خارجی (شیاف) وابسته می شود و عملکرد طبیعی خود را از دست می دهد. همچنین استفاده زیاد از شیاف گلیسیرین می تواند باعث اسهال شدید گردد. واکنش های آلرژیک سیستمیک به صورت کهیر عمومی، تورم صورت، مشکلات تنفسی، تهوع و استفراغ بروز کند. همچنین بیماران مبتلا به هموروئید ممکن است بعد از استفاده از این شیاف همچنان احساس پری و دفع ناقص داشته باشند.
موارد منع استفاده و تداخلات دارویی
به طور کلی شیاف گلیسیرین یک روش درمانی بدون نسخه و ایمن شناخته می شود. با این وجود در شرایط خاص مانند موارد زیر استفاده از آن ممنوع است و یا نیاز به دستور پزشک دارد:
- داشتن حساسیت به گلیسیرین یا مواد پایه شیاف
- داشتن درد شکمی زیاد همراه با استفراغ، تب و ….
- انسداد روده
- التهاب روده حاد
- داشتن خونریزی از مقعد
- داشتن شقاق یا بواسیر پیشرفته
- بارداری و شیردهی
- کودکان و نوزادان
به دلیل استفاده موضعی و جذب سیستمیک بسیار کم، تداخل دارویی خاصی ندارد. فقط اگر همراه با سایر داروهای ناحیه مقعد مانند مسکن ها، ضد التهاب ها و … استفاده شود می تواند مانع عملکرد آنها گردد. استفاده آنها بهتر است حداقل یک تا دو ساعت از هم فاصله داشته باشد.
شیاف گلیسیرین برای کودکان
شیاف گلیسیرین برای کودکان یکی از داروهای رایج و مؤثر برای درمان یبوست است. این دارو معمولاً زمانی تجویز می شود که کودک در دفع مدفوع دچار مشکل یا تأخیر شده باشد. گلیسیرین با جذب آب به داخل روده و نرم کردن مدفوع کودک، عمل دفع را آسان تر می کند. استفاده از آن معمولاً در مدت کوتاه و تحت نظر پزشک انجام می شود تا از وابستگی یا تحریک بیش از حد روده جلوگیری گردد.
این شیاف به سرعت اثر می کند و معمولاً ظرف ۱۵ تا ۳۰ دقیقه پس از مصرف، باعث دفع مدفوع می شود. با این حال، نباید به صورت مکرر و بدون مشورت پزشک از آن استفاده کرد، زیرا ممکن است علل اصلی یبوست (مانند رژیم غذایی نامناسب یا کمبود مایعات) نادیده گرفته شوند. رعایت تغذیه مناسب، مصرف آب کافی و افزایش فیبر در رژیم غذایی کودک، بهترین راه پیشگیری از بروز مجدد یبوست است.
در هنگام مصرف شیاف گلیسیرین برای کودکان، رعایت چند نکته مهم ضروری است تا هم اثربخشی دارو بیشتر شود و هم از بروز عوارض احتمالی پیشگیری گردد:
- مشورت با پزشک: پیش از استفاده از شیاف، حتماً باید علت یبوست مشخص شود. گاهی یبوست ممکن است نشانه یک بیماری زمینه ای باشد و نباید صرفاً با دارو برطرف شود.
- انتخاب دوز مناسب: شیاف مخصوص کودکان با دوز پایین تری نسبت به بزرگسالان ساخته می شود. استفاده از شیاف نوع بزرگسال برای کودک می تواند باعث تحریک زیاد یا ناراحتی شود.
- نحوه مصرف صحیح: پیش از مصرف، دست ها باید شسته شوند و شیاف می تواند کمی مرطوب شود تا راحت تر وارد مقعد شود. کودک باید در وضعیت مناسب (معمولاً به پهلو) قرار گیرد.
- مدت مصرف: استفاده مکرر از شیاف برای کودکان و بزرگسالان توصیه نمی شود، زیرا ممکن است روده به آن عادت کند و عملکرد طبیعی خود را از دست بدهد.
- توجه به واکنش کودک: اگر کودک پس از مصرف دچار سوزش، تحریک، درد یا خونریزی شد، باید مصرف قطع و به پزشک مراجعه شود. ممکن است کودک قادر به بیان علائم نباشد اما بی تاب و بی قرار شود.
- اصلاح سبک زندگی: شیاف فقط راه حلی موقتی است. در کنار آن، باید تغذیه کودک اصلاح شود؛ مصرف میوه، سبزیجات، غلات سبوس دار و مایعات کافی نقش مهمی در پیشگیری از یبوست دارند.
سخن پایانی
اگر به تازگی دچار یبوست شده اید و سابقه یبوست شدید و مکرر ندارید، استفاده از شیاف گلیسیرین برای تخلیه روده می تواند گزینه ای موثر و ایمن باشد. در بیشتر موارد باعث عوارض خفیف می گردد اما برخی افراد ممکن است به آن حساسیت نشان دهند. همچنین استفاده دراز مدت از این شیاف منجر به بروز تنبلی روده خواهد شد و نباید برای تخلیه روده به آن وابسته شوید.
