سرطان مقعد چیست؟ تشخیص و درمان
یکی از سرطان های نادر، سرطان مقعد است. حدود 0.5 درصد از کل سرطان های جدیدی که در سال اتفاق می افتند، سرطان مقعد هستند. در بیشتر موارد ویروس پاپیلومای انسانی یا همان زگیل تناسلی در بروز آن نقش دارد. نحوه درمان سرطان مقعد با توجه به اندازه، محل بروز، نوع سرطان و میزان گسترش آن انجام می شود. کارسینوم سلول سنگفرشی شایع ترین نوع سرطان مقعد است. در ادامه این مطلب به صورت جامع به مهمترین نکات پیرامون سرطان مقعد می پردازیم.
سرطان مقعد چیست؟
سرطان مقعد یکی از انواع سرطان است که در ناحیه آنورکتال (قسمت انتهایی دستگاه گوارش) به شکل یک توده گوشتی کوچک ظاهر می شود. شیوع این نوع سرطان نسبت به انواع دیگر کمتر می باشد اما در سال های اخیر روند صعودی به خود گرفته است.
عوامل ایجاد کننده
چندین عامل مختلف در ایجاد و پیشرفت سرطان مقعد دخیل هستند:
- ویروس پاپیلومای انسانی
- رابطه جنسی پر خطر
- کشیدن سیگار
- سرکوب سیستم ایمنی با دارو یا ابتلا به HIV
در ادامه نقش هر کدام از عوامل بالا را در این بیماری به صورت جداگانه بررسی می کنیم.
ویروس پاپیلومای انسانی
اصلی ترین عاملی که برای بروز سرطان مقعد توسط محققین ذکر شده است، ویروس پاپیلومای انسانی می باشد. این ویروس حدود 150 تایپ مختلف دارد و انواعی از آن علت اصلی زگیل تناسلی و سایر انواع زگیل (مانند دهان و گلو) در بدن هستند. به غیر از سرطان مقعد، این ویروس در سرطان های دیگر مانند سرطان دهانه رحم نقش دارد. تخمین زده می شود ویروس پاپیلومای انسانی در بیش از 85 درصد از سرطانهای ناحیه مقعد دخیل می باشد.
نقش کشیدن سیگار در سرطان مقعد چیست؟
شواهد نشان می دهد حدود نیمی از کسانی که به سرطان مقعد دچار می شوند، سیگاری هستند. بر اساس برخی تحقیقات کشیدن سیگار می تواند خطر ابتلا به این سرطان را تا 4 برابر نسبت به افراد غیر سیگاری افزایش دهد. هنوز مکانیسم اثر سیگار بر سرطان کاملا روشن نشده است. اما محققین تضعیف سیستم ایمنی و اختلال در مکانیسم خودکشی سلولی (آپوپتوز) را دو اثر مهم کشیدن سیگار در پیشرفت سرطان مقعد می دانند.
سرکوب سیستم ایمنی
برخی داروها و بیماری ها به طور خاص موجب تضعیف سیستم ایمنی می گردند. HIV نمونه بارز یک بیماری تضعیف کننده سیستم ایمنی است. در این حالت بدن نمی تواند سلول های غیر معمول و پیش سرطانی را به موقع از بین ببرد. در نتیجه خطر ابتلا به سرطان افزایش می یابد.
رابطه جنسی پرخطر
رابطه جنسی پرخطر (داشتن شرکای جنسی متعدد) از عوامل افزایش خطر ابتلا به سرطان مقعد است. دلیل این امر ریسک بیشتر گرفتن ویروس HPV می باشد. همچنین رابطه مقعدی برای فرد پذیرنده می تواند زمینه ابتلا به این نوع سرطان را فراهم کند. چون در صورت ابتلای شریک جنسی، ویروس مستقیما وارد کانال مقعد می گردد.
تفاوت سرطان رکتال با سرطان مقعد چیست؟
سرطان رکتال نیز در انتهای دستگاه گوارش رخ می دهد، اما محل آن کمی بالاتر از سرطان مقعد است (داخل رکتوم). همچنین برخلاف سرطان مقعدی، علت اصلی سرطان رکتال بیشتر جهش های ژنتیکی ارثی یا اکتسابی هستند. جهش های اکتسابی غالبا در اثر سبک زندگی ناسالم مانند مصرف زیاد الکل و رژیم غذایی پرچرب اتفاق می افتند.
مهمترین علائم سرطان مقعد چیست؟
علائم ظاهری و قابل لمس سرطان مقعد شامل موارد زیر است:
- توده گوشتی در ناحیه مقعد
- خونریزی از مقعد
- احساس خارش و سوزش در ناحیه مقعد
- ترشح مخاط از مقعد
- مشکل در کنترل مدفوع (بی اختیاری روده)
- نیاز به دفع مکرر مدفوع
در نظر داشته باشید این علائم اختصاصی نیستند و در سایر بیماری های مقعدی مانند بواسیر و شقاق نیز دیده می شوند. تنها راه تشخیص سرطان مقعد معاینه پزشکی و تست های آزمایشگاهی است از جمله:
- تست پاپ اسمیر مقعدی
- تست HPV مقعدی
- معاینه رکتوم با انگشت یا وسایل تخصصی
در تست پاپ اسمیر نمونه بیوپسی که از بافت مشکوک گرفته شده است برای پیدا کردن سلول های سرطانی بررسی می شود. همچنین آزمایش مثبت تایپ های خطرناک ویروس HPV می تواند در تشخیص سرطان مقعد کمک کننده باشد. پزشک ممکن است برای تشخیص دقیق تر، انجام تصویر برداری پزشکی مانند سونوگرافی، اشعه ایکس، ام آر آی و سی تی اسکن را تجویز کند.
نحوه درمان سرطان مقعد
درمان سرطان مقعد با توجه به وضعیت سلامت فرد و شرایط تومور (اندازه، محل، میزان گسترش) انجام می شود. شیمی درمانی، پرتودرمانی و جراحی، تکنیک های رایج در این زمینه هستند. معمولا برای کارایی بیشتر درمان، از ترکیب شیمی درمانی و پرتودرمانی استفاده می شود که شانس درمان قطعی این نوع سرطان را افزایش می دهد. به این روش chemoradiotherapy گفته می شود.
رادیوتراپی سرطان مقعد روشی است که با پرتوهای قوی رادیویی سلول های معیوب را تخریب می کنند. همچنین شیمی درمانی همانطور که از نامش پیداست توسط آنکولوژیست دارویی شیمیایی تجویز و تزریق می شود که سلول های سرطانی را از بین می برد.
پرتودرمانی معمولاً به صورت روزانه و طی چند هفته انجام می شود. اما مدت شیمی درمانی و نحوه مصرف داروهای آن بسته به نوع دارو متفاوت است. اگر بافت سرطانی کوچک بوده و محل شکل گیری آن به دور از عضله اسفنکتر مقعد باشد، جراحی غالبا گزینه درمانی بهتری است. همچنین در مواردی که دیگر گزینه های درمانی جواب نمی دهند، جراحی ممکن است به عنوان آخرین خط درمانی استفاده شود.
جراحی سرطان مقعد نیز در مواقعی انجام می شود که یا بیمار تحمل شیمی درمانی و پرتو درمانی را ندارد. همچنین عمل سرطان مقعد ممکن است به بیمارانی پیشنهاد شود که نقطه بسیار کوچکی از بافت مقعد درگیر شده باشد و با برداشتن بافت معیوب احتمال بدخیم شدن و انتشار سلول های سرطانی (متاستاز) وجود نداشته باشد. در صورتی که بیمار علاوه بر سرطان به دیگر بیماری های مقعد مثل هموروئید نیز مبتلا باشد ابتدا جراحی و درمان سرطان توسط انکولوژیست انجام می شود. در نهایت با اجازه متخصص امکان لیزر بواسیر یا هموروئید پس از این درمان امکانپذیر خواهد بود.
در موارد حاد نیز ممکن است متخصص آنکولوژی نسبت به ایمونوتراپی اقدام نماید. در این روش با تزریق داروهای مربوط به بخش خاصی از سیستم ایمنی نسبت به تقویت برخی سلول های ایمنی اقدام می کنند. سپس سلول های ایمنی به بافت سرطانی حمله می کنند و به مرور توده سرطانی از بین می رود.
در نهایت ممکن است برای بیمارانی که نیاز به جراحی دارند علاوه بر برداشتن بافت سرطانی جراحی کولوستومی نیز انجام شود. در این روش بیمار از استوما و کیسه آن برای دفع مدفوع استفاده می کند تا زمانی که مشکلات مقعد حل شود.
چگونه از سرطان مقعد پیشگیری کنیم؟
داشتن رابطه جنسی سالم، زدن واکسن HPV و پرهیز از دخانیات اصلی ترین راههای جلوگیری از بروز سرطان مقعد هستند. همچنین افرادی که سابقه سرطان دهانه رحم و واژینال دارند باید معاینات سالانه داشته باشند. برخی محققان نیز داشتن سبک زندگی سالم، وزن متعادل، درمان به موقع بیماری های مقعدی و تقویت سیستم ایمنی بدن را در پیشگیری از این سرطان بسیار موثر دانسته اند.
