گشادی مقعد چیست؟ عوامل ایجاد کننده و نحوه درمان

مقعد دارای دو عضله حلقوی برای کنترل خروج گازها و مدفوع به نام اسفنکتر مقعدی است. عواملی مانند افزایش سن، تصادفات، بیماری های عصبی و غیره می توانند موجب شل یا کشیده شدن اسفنکتر (گشادی مقعد) شوند. گشادی مقعد درجات مختلفی دارد و می تواند طیفی از علائم حاد تا خفیف را ایجاد نماید. در ادامه به مهمترین دلایل بروز این مشکل و درمان های ممکن برای آن می پردازیم.

گشادی مقعد چیست؟

گشادی مقعد یک اصطلاح عامیانه است که به شل یا کشیده شدن عضله اسفنکتر مقعد اشاره دارد. عملکرد کامل این عضله دفع اختیاری مدفوع و کنترل گاز روده را ممکن می سازد. با ضعیف شدن اسفنکتر دهانه مقعد باز تر از حالت طبیعی می شود که در حالت شدید بی اختیاری را در پی دارد. بیمارانی که دچار عارضه گشادی یا دیلاته شدن مقعد می شوند حالت ارتجاعی مقعد را هم از دست می دهند و بعد از دفع مقعد آنها به درستی جمع و تنگ نمی شود.

چرا گشادی مقعد اتفاق می افتد؟

عوامل مختلفی می توانند موجب گشاد شدن مقعد شوند از جمله:

یبوست مزمن

یبوست مزمن با ایجاد فشار بیشتر به ناحیه مقعد می تواند موجب بواسیر، شقاق و گشادی مقعد در دراز مدت شود. یبوست مسئول اصلی بسیاری از بیماری های ناحیه مقعد یا عامل تشدید کننده آنها است. ممکن است بیمار هر چند وقت یک بار برای دفع مدفوع نیاز به تنقیه داشته باشد. بیمارانی که اقدام به درمان یبوست نمی کنند و کار آنها به تنقیه و یا حتی دفع مدفوع با کمک انگشت می رسد به مرور تون واقعی عضلات مقعد را از دست می دهند.

آسیب ناحیه لگن

سوانح رانندگی، زمین خوردن و … همگی می توانند به عضلات اسفنکتر مقعد آسیب وارد کنند. این آسیب ها اگر جدی باشند و عملکرد این عضله را تحت تاثیر قرار دهند ممکن است موجب بی اختیاری ضعیف یا شدید شوند.

بیماری های عصبی و عضلانی

بیماری های مادرزادی (مانند میوپاتی مادرزادی)، دیابت، سندرم گیلن باره، بیماری شارکو-ماری-توث، بیماری ام اس و … می توانند بر عضله اسفنکتر یا کنترل آن تاثیر بگذارند و موجب گشادی مقعد شوند. بیماری هایی که به نخاع آسیب می زنند تومورها، سندرم کودا اکوینا و … نیز می توانند موجب کاهش قدرت کنترل عضلات مقعدی شوند.

جراحی لگن و تروما

هر نوع درمانی عوارض خاص خود را دارد.  جراحی های ناحیه لگن نیز از این امر مستثنی نیستند. جراحی هایی که در ناحیه لگن و به خصوص مقعد انجام می شوند ممکن است به عضلات و بافت های این ناحیه از جمله اسفنکتر مقعد به صورت مستقیم یا غیر مستقیم آسیب وارد کنند. جراحی سرطان پروستات، جراحی پرولاپس ارگان ‌های لگنی، برداشتن رحم، جراحی فیستول مقعد و عمل هموروئید، شقاق و آبسه همگی خطر گشادی مقعد و بی اختیاری مقعد را بالا می برند.

گشادی مقعد در اثر افزایش سن

با افزایش سن عضلات ناحیه لگن مانند سایر عضلات بدن ضعیف می شوند. در برخی افراد این موضوع می تواند منجر به گشادی مقعد گردد. به علاوه افراد مسن بیشتر در معرض بیماری هایی مانند یبوست، بیماری های عصبی (مانند پارکینسون)، دیابت و غیره هستند که همگی بر عضله اسفنکتر مقعد تاثیر منفی می گذارند و می توانند موجب شلی مقعد شوند.

رابطه مقعدی

رابطه مقعدی در دراز مدت خطر آسیب به عضله اسفنکتر مقعد و اعصاب مرتبط با آن را افزایش می دهد. این نوع رابطه در کوتاه مدت منجر به گشادی مقعدی موقت می گردد که برگشت پذیر است. اما تکرار آن در طول زمان می تواند گشادی مقعد را به یک وضعیت دائمی تبدیل نماید. از دیگر عوارض رابطه مقعدی می توان به بروز پارگی و زخم شقاق مقعد، هموروئید و آبسه و انتقال بیماری های مقاربتی اشاره کرد.

زایمان و چندقلوزایی

از دیگر عوامل ایجاد کننده گشادی مقعد می توان به زایمان طولانی (مخصوصا چند قلوزایی) اشاره نمود. زایمان طولانی خطر آسیب به عضلات لگن را بالا می برد. در بیشتر موارد گشادی مقعد ناشی از زایمان طولانی موقت است و خود به خود برطرف می شود. به این بیماران انجام تمرینات کگل و مصرف غذای پرفیبر توصیه می شود.

علائم گشادی مقعد

علائم گشادی مقعد بر حسب درجه بیماری می تواند متفاوت باشد. در موارد خفیف بیمار احساس فشار یا ناراحتی موقت در ناحیه مقعد، احساس تخلیه ناکامل روده  و کاهش جزئی کنترل گاز (هنگام سرفه و عطسه) دارد.

در موارد متوسط بیمار دچار بی ‌اختیاری گاز به‌ صورت مکرر (حتی در حالت عادی)، نشت مدفوع آبکی یا خفیف هنگام فشار (حین بلند کردن اجسام) و احساس سنگینی در ناحیه مقعد دارد. 

در مرحله حاد بیمار دچار بی اختیاری مدفوع، احساس سوزش، عفونت های مکرر ناحیه مقعد، پرولاپس (بیرون ‌زدگی روده)  و حتی بیرون زدگی مقعد می گردد.

درمان گشادی مقعد

گشادی مقعد یک اختلال قابل درمان است. در موارد خفیف با تغییر سبک زندگی و دوری از عوامل زمینه ساز خود به خود رفع می گردد. موارد متوسط و شدید را می توان با درمان های تخصصی پزشکی درمان نمود.

درمان گشادی مقعد باید متناسب با علت زمینه ای آن انجام شود. در مواردی که ضعف عضلانی علت اصلی است مانند افزایش سن و زایمان می توان با انجام حرکات ورزشی خاصی مثل کگل، عضلات ناحیه لگن را تقویت نمود که در رفع مشکل بسیار موثر است. در مواردی که اختلالات عصبی عامل اصلی بی اختیاری است پزشکان معمولا داروهای نوروتروپیک (Neuotropic) و تحریک الکتریکی اعصاب (تحریک ساکرال) را تجویز می کنند.

تغییر و بهبود سبک زندگی نیز می تواند کمک زیادی به حل این مشکل کند. مانند داشتن رژیم غذایی ضد یبوست، انجام فعالیت های ورزشی منظم، پرهیز از رابطه مقعدی و به طور کلی برداشتن فشار از ناحیه مقعد و نشیمنگاه.

اگر بیمار دچار بیماری های نشیمنگاه مثل هموروئید یا همان بواسیر باشد ابتدا توصیه می شود که درمان هموروئید انجام شود. سپس در صورت رفع نشدن مشکل یکی از روش های جراحی یا الکتریکی و یا لیزری درمان گشادی مقعد پیشنهاد خواهد شد.

لیزر درمانی گشادی مقعد

امروزه دستگاه های لیزر پیشرفته برای درمان دیلاته شدن مقعد به کار گرفته می شود. قبل از انجام برخی از اعمال جراحی نیز پزشکان توصیه می کنند که لیزر درمانی ناحیه مقعد قبل از اقدام به جراحی انجام شود.

همچنین برخی بیماران که به دلیل جراحی سنتی با تیغ و کوتر به خصوص در ناحیه مقعد دچار آسیب شده اند می توانند از این روش درمانی سود ببرند.

لیزر درمانی گشادی مقعد با لیزر کم توان انجام می شود به همین دلیل حداقل 5 جلسه نیاز است که به کلینیک لیزر مراجعه کنید. اما خبر خوب این است که مانند بیوفیدبک و تحریک الکتریکی هیج تماسی با بدن شما ندارد و فقط نور لیزر به ناحیه تابانده می شود.

مزیت لیزر درمانی گشادی مقعد نیز همین است که بدون کوچکترین درد و خونریزی و بدون بی حسی و بیهوشی انجام می شود. برای اطلاعات بیشتر در این مورد با کلینیک لیزر دکتر زهرا سعادتی تماس بگیرید.