درمان دفع مدفوع با انگشت

درمان دفع مدفوع با انگشت یکی از روش های موقت برای دفع مدفوع در شرایط یبوست بسیار شدید و موارد خاص (مانند بیمار قطع نخاعی) است. دفع مدفوع با انگشت در صورت تکرار و به روش نادرست می تواند مشکلات متعددی ایجاد کند. ما در این مطلب به صورت خاص به موضوع درمان دفع مدفوع با انگشت می پردازیم و موارد مورد استفاده، خطرات و عوارض احتمالی آن را بررسی می نماییم.

اصول درمان دفع مدفوع با انگشت

درمان دفع مدفوع با انگشت موضوع جدیدی نیست و در علم پزشکی نیز برای موارد خاص به صورت موقت پیشنهاد شده است. در این روش بیمار برای خارج کردن مدفوع انگشت خود را وارد کانال مقعد کرده و سعی می کند به خروج مدفوع کمک کند.  مدفوع در اثر یبوست شدید می تواند به حالت قطعه بزرگ و خشک درآید که به صورت عادی دفع نمی گردد.

همچنین بیمارانی که دچار مشکلات تون عضلانی در ناحیه رکتال و دهانه مقعد می باشند مدفوع نرم را هم به طور کامل دفع نمی کنند. این بیماران که مشکل دفع ناقص دارند اغلب دچار هموروئید، شقاق و ضعف عضلات مقعد می باشند. مقعد این بیماران به دلیل استفاده از انگشت و زور زدن زیاد دیلاته شده است و به اصلاح عام دچار گشادی مقعد شده اند و مقعد به اندازه کافی تنگ نمی شود. زیرا عضلات به حدی ضعیف شده اند که بعد از عمل دفع به حالت اولیه خود باز نمی گردند.

آیا درمان دفع مدفوع با انگشت خطرناک است؟

همانطور که گفتیم دفع مدفوع با انگشت یک روش موقت و اضطراری برای موارد خاص است. انجام محدود و موردی این کار به روش صحیح غالبا مشکل جدی در بیمار ایجاد نمی کند. اما انجام دادن آن در دفعات زیاد و یا به روش نادرست می تواند موجب مشکلات زیر شود:

• وابستگی روانی
• عفونت و آبسه مقعدی
• بروز بواسیر یا هموروئید
• بروز شقاق و خونریزی
• حساس شدن بافت های داخل مقعد
• تنبلی روده و کاهش حرکات دودی روده

وابستگی روانی حالتی است که بیمار برای دفع مدفوع حتی در زمانی که مشکل جدی مانند یبوست ندارد آن را با انگشت انجام می دهد. در واقع فرد دچار مشکل رفتار وسواسی و فیزیولوژیک (تنبلی روده)  می شود و نمی تواند به صورت طبیعی روده خود را تخلیه نماید. عفونت مقعد در اثر انتقال باکتری های بیماری زا به صورت مستقیم به کانال مقعد اتفاق می افتد. اصطکاک مداوم انگشت با بافت نرم داخل مقعد خطر آسیب فیزیکی به این ناحیه را بالا می برد که بروز شقاق و بواسیر را می تواند در پی داشته باشد.

انجام اصولی دفع مدفوع به کمک انگشت

اگر به خدمات پزشکی دسترسی ندارید و مجبور به دفع مدفوع با انگشت هستید رعایت نکات زیر ضروری است:

• شستن دست ها با آب و صابون (حداقل 20 ثانیه)
• استفاده از دستکش لاتکس نو
• استفاده از یک ژل یا روغن ایمن (از صابون ها، شامپوها و روغن های صنعتی به هیچ وجه استفاده نکنید چرا که موجب تحریک شدید بافت های داخل مقعد می گردند)
• انتخاب پوزیشن مناسب (توضیح در ادامه)
• فقط 3 یا 4 سانتی متر از انگشت خود را وارد کانال مقعد کنید (دو بند ابتدایی انگشت).
• از حرکات ناگهانی و تند انگشت پرهیز کنید.
• سعی نماید مدفوع را به قطعات کوچک بشکنید یا حرکت آن را تسهیل کنید.
• هرگز مدفوع را به زور  نکشید.
• اگر دچار خونریزی یا درد شدید به هیچ وجه ادامه ندهید.

گرفتن پوزیشن مناسب نقش مهمی در تخلیه مدفوع با انگشت دارد. حالت های زیر می توانند بسیار کمک کننده باشند:

• پوزیشن اسکوات (زانوها باید از سطح باسن بالاتر قرار بگیرند)
• پوزیشن ویلچری یا نیمه ‌خوابیده یا جنینی (برای بیماران دارای مشکل حرکتی و استراحت مطلق)

هرگز از پوزیشن های کاملا ایستاده یا خوابیده به پشت استفاده نکنید چون زاویه راست روده را می بندد. پس از تخلیه مدفوع با انگشت، ناحیه مقعد را با آب ولرم شستشو دهید و با یک پارچه تمیز یا دستمال نرم خشک کنید.

پیشگیری و درمان جایگزین

درمان دفع مدفوع با انگشت اگر چه در موارد خاص می تواند به صورت موقت کارا باشد اما همانطور که در بالا اشاره شد در دراز مدت می تواند مشکلات جدی ایجاد کند. پیشگیری از یبوست شدید و درمان جایگزین و ایمن تر می تواند مشکل را حل نماید.

داشتن رژیم غذایی ضد یبوست، نوشیدن بیشتر مایعات، استفاده از داروهای ملین هنگام مواجه با یبوست مزمن، افزایش فعالیت بدنی و فیبر غذایی همگی می توانند مانع یبوست شدید گردند. انجام فیزیوتراپی برای عضلات کف لگن نیز برای افرادی که دچار ضعف یا آسیب عضلانی در این ناحیه هستند نیز توصیه می شود.

در صورت نیاز، تنقیه می تواند جایگزین خوبی برای دفع مدفوع با انگشت باشد. در این روش داروهای محرک به صورت شیاف استفاده می شوند که می توانند به رفع یبوست شدید کمک کنند. تنقیه در منزل و توسط بهیار یا پرستار ماهر در این زمینه انجام می شود. برای هماهنگی می توانید با تلفن 09127243138 تماس بگیرید.

پیشگیری و درمان بیماری های مقعد مثل هموروئید، شقاق و درمان بیماری های گوارشی مثل سندرم روده تحریک پذیر و سندرم دفع سخت می تواند شما را از انجام دفع مدفوع با انگشت و کمک دست بی نیاز کند.

بیمارانی که دچار دیلاته یا گشادی مقعد شده اند لازم است تمرینات کگل و همراه با آن روش های درمانی تقویت عضلات کف لگن را انجام دهند. دو روش برای تقویت عضلات کف لگن وجود دارد:

1. لیزر کم توان تقویت عضلات کف لگن: این روش درمانی طی 5 تا 10 جلسه توسط متخصص انجام می شود. هیچ دردی ندارد و اثربخشی فوق العاده ای دارد.
2. بیوفیدبک: توسط متخصص در مراکز فیزیوتراپی انجام می شود. باتوجه به این که ابزار خاصی دارد که داخل مقعد گذاشته می شود اغلب بیماران احساس خوبی به این روش ندارند. بیوفیدبک جهت تقویت عضلات کف لگن طی 10 جلسه یا بالاتر انجام می شود.  

جمع بندی

درمان دفع مدفوع با انگشت یک روش فوری و اورژانسی برای شرایط اضطراری است. شرایطی که دیگر روش های کمک به تخلیه روده و داروی ملین اثر موثر نگذاشته باشند. انجام درست و اصولی این تکنیک به صورت اضطراری معمولا مشکل خاصی ایجاد نمی کند. اما تداوم آن می تواند منجر به مشکلات جدی ناحیه مقعد، مشکلات روحی و روانی گردد.