کیست مویی یا پیلونیدال یک مشکل شایع پوستی در ناحیه آنورکتال است که معمولا مردان و زنان جوان در سنین بلوغ را گرفتار می کند. روشهای جراحی متعددی برای درمان عوارض کیست مویی به کار می رود، اما عدم موفقیت درمان و عود مکرر بیماری منجر به بروز عوارض کیست مویی قابل توجهی در این بیماران می شود. برای مدیریت موفقیت آمیز این بیماری باید با روند پاتوژنز بیماری و عوارض کیست مویی آشنا باشید.
کیست مویی بیماری است که در آن مو با فشار به داخل لایه های پوست وارد می شود. معمولا ناحیه ساکروکوکسیژیال که محل اتصال استخوان خاجی و دنبالچه در انتهای ستون فقرات و در شکاف باسن است را درگیر می کند. کیست مویی با درجات و شدت مختلفی بروز می کند که بر اساس نوع و شدت آن عوارض کیست مویی متفاوت است و می تواند طیفی از تظاهرات بالینی را نشان دهد که از یککیست موییبدون علامت شروع می شود و تا تشکیل سینوس های بزرگ آبسه ای عود شونده ادامه دارد.
مراحل ابتلا به عوارض کیست مویی
در واقع چند مرحله مختلف از بیماری ممکن است وجود داشته باشد. در مرحله اول که بیماری بدون علامت می باشد و تظاهرات بالینی ندارد و فقط یک کیست مویی بدون درد در انتهای ستون فقرات وجود دارد که در صورت لمس و فشار بر ناحیه احساس می شود. فولیکولیت از عوارض کیست مویی در این مرحله بعدی می باشد. به طوریکه فولیکول های مو ملتهب و متسع می شوند. فولیکولیت که از اولین عوارض کیست مویی است در اثر عفونت یا ادم منجر به مسدود شدن دریچه فولیکول مو به سمت بیرون خواهد شد. در طول زمان ساقه مو که راهش به بیرون مسدود شده و قادر نیست از روزنه های پوست خارج شود در اثر فشار ناشی از نشستن طولانی مدت و خم شدن و حرکت باسن به داخل پوست حرکت می کند.
همچنین در اثر همین فشار نشستن و خم شدن که به ناحیه ساکروکوکسیژیال وارد می شود فولیکوهای متسع شده می شکنند و تبدیل به حفره می شوند سپس حفره ها به هم متصل شده و کانال های بزرگتری به نام سینوس به وجود می آورند . سینوس ها از عوارض کیست مویی می باشند و به طور ناشناخته ای خاصیت مکش دارند و موهای بیشتری را به لایه های زیرین پوست جذب می کنند. این سینوس ها در فاصله تقریبا پنج سانتی متری مقعد ظاهر می شود. به دلیل به وجود امدن یک یا چند سینوس یا حفره در زیر پوست به این بیماری سینوس پیلونیدال نیز گفته می شود.
تشکیل کیست از عوارض کیست مویی
در این بیماری مو به جای اینکه به سمت بیرون از پوست رشد کند به لایه های زیرین پوست بر می گردد و در اینجا بدن واکنش دفاعی نشان داده و سیستم ایمنی بدن فعال می شود و در اطراف مو کیست تشکیل می دهد. این کیست حاوی سلول های ایمنی شامل لنفوسیت ها و پلاسما است که به رنگ شفاف و روشن است . ناحیه مبتلا به صورت متورم، دردناک و قرمز رنگ است که درجه حرارت آن نسبت به سایر قسمتهای پوست بیشتر می باشد. سایر عوارض کیست مویی در این مرحله شامل ترشحات از داخل توده به بیرون است که می تواند به صورت خود به خود انجام شود.
آبسه پیلونیدال از عوارض کیست مویی
در مرحله بعدی بیماری به صورت مزمن ادامه پیدا می کند و با گذشت زمان و فشار بر ناحیه، وسعت سینوسها به سمت بالا زیاد می شود و موهای بیشتری داخل حفره تجمع می کنند. این سینوسها بعدا عفونی شده و تبدیل به آبسه چرکی می شوند که از بدترین عوارض کیست مویی است. به همین دلیل وقتی شدت بیماری به آبسه می رسد به این بیمار آبسه پیلونیدال pilonidal abscess هم اطلاق می شود. گاهی از توده ملتهب برآمده به طور خود به خود ترشحات خونی و یا چرکی تخلیه می شود و در سطح پوست نمایان می شود. که بوی بدی نیز از آن متصاعد می شود.
در صورت وارد شدن به مرحله آبسه پینولیدال، عوارض کیست مویی شامل تب و لرز نیز می باشد. در این مرحله بیماران تورم و تخلیه دوره ای کیست مویی را گزارش می دهند که به صورت متناوب کیست متورم شده و محتویات ان به بیرون نشت می کند که از عوارض کیست مویی مزمن و عود شونده است. کیست مویی عود شوند بعد از یک مرحله بهبودی مجددا فعال شده و دوباره تظاهرات بیماری بروز می نماید. عود بیماری شایع است و تخمین زده می شود که در حدود ۴۰-۵۰ درصد از افراد عود مجدد کیست مویی را تجربه می کنند.
انتشار عفونت
در صورتی که آبسه کیست مویی درمان نشود عفونت از طریق خون در کل بدن منتشر می شود و در این حالت تب و لرز از عوارض کیست مویی عفونی شده است که می تواند خطرناک باشد. بنابراین عمل جراحی کیست مویی را به تاخیر نیاندازید و در اولین فرصت برای درمان و جراحی آن اقدام نمایید.
اسکوآموس سل کارسینوما
یکی از نادرترین عوارض کیست مویی است که معمولا در کیست مویی مزمن عود شونده بروز می کند . در این حالت بیمار برای مدتهای طولانی مثلا ده سال مرتبا حالت بهبود و عود شونده کیست مویی را گزارش می کند.
جلوگیری از عوارض کیست مویی با لیزر
تکنولوژی لیزر کاربردهای موثری در درمان و جلوگیری از عوارض کیست مویی دارد. برای مثال استفاده از لیزر موهای زائد برای جلوگیری از عود و تشدید کیست مویی موثر است. همچنین جراحی با لیزر کیست مویی که تلفیقی از لیزر پرتوان دی اکسید کربن و لیزر کم توان می باشد برای جلوگیری از کیست مویی و درمان قطعی کیست مویی کاربرد دارد.